Spreekbeurt over Chimpansee

ChimpanseeNet als de gorilla, de bonobo en de orang oetan behoort de chimpansee tot de mensapen. Mensapen zijn de grootste apen en lijken qua lichaamsbouw het meest van alle apen op de mens. Ze hebben bijvoorbeeld, net als wij, geen staart. Ook het feit dat ze vele jaren besteden aan het opvoeden van hun kinderen is een overeenkomst met de mens. Maar het is niet zo dat wij van de mensapen afstammen. We hebben wèl dezelfde voorouders, denken de meeste wetenschappers, maar al zo’n vijf miljoen jaar geleden begon de mens zich apart te ontwikkelen.

Chimpansees zijn zeer gespierde dieren. Ze hebben veel meer kracht dan je op het eerste gezicht zou denken. Net als bij de andere mensapen zijn hun armen langer en sterker dan hun benen. Als ze over de grond lopen steunen ze op de knokkels van hun handen en hun voeten zetten ze plat neer, op de voetzool. Maar chimpansees voelen zich ook goed thuis in de bomen en het zijn uitstekende klimmers. Ze kunnen met hun voeten net zo makkelijk takken vastpakken als met hun handen, omdat hun grote teen als een soort duim aan de zijkant van hun voet zit. Hun handen en voeten lijken veel op onze handen: vier vingers, een duim (of grote teen) en platte vingernagels. Chimpansees zijn heel vaardig met hun handen.

De vacht van chimpansees is zwart. Heel oude dieren krijgen vaak een grijzige vacht. Hun oren zijn groter dan die van de andere mensapen. In tegenstelling tot hun ietwat kleinere en veel minder bekende familieleden, de bonobo’s, hebben jonge chimpansees altijd een licht gezicht. Later wordt de huid van hun gezicht donker.

Waar leven Chimpansees?
Chimpansees leven in West- en Centraal-Afrika. De meeste chimpansees leven in dichtbegroeide tropische bossen. Maar op de meer open vlakten, zoals de overgang van bos naar savanne, komen ook chimpansees voor. Zolang er maar bomen in de buurt zijn. Want lekker slapen kunnen chimpansees alleen in bomen. Op de grond zouden ze zich – terecht! – niet veilig voelen; daar jagen de grote roofdieren.

Wat eten Chimpansees?

Het voedsel van chimpansees bestaat voornamelijk uit rijpe vruchten, maar ze eten ook bladeren, schors, noten, zaden en bloemen.
Een klein deel van het chimpansee-menu bestaat uit dierlijke prooi, meestal insecten. Termieten en mieren zitten echter goed verstopt in hun nesten. Bovendien kunnen ze gemeen bijten. Chimpansees hebben een trucje bedacht, om toch aan die lekkere insecten te komen: ze steken dunne stokjes van precies de goede lengte in de ingang van een mieren- of termietennest. Dan trekken ze het stokje voorzichtig weer uit. De insecten die op het stokje zijn gelopen kunnen de chimpansees er dan eenvoudig aflikken.
Chimpansee

Als chimpansees de kans krijgen, eten ze ook wel eens vogels, boszwijntjes en kleine bos-antilopen. Af en toe wordt er zelfs georganiseerd jacht op kleinere apensoorten gemaakt. Omdat de bejaagde apen eigenlijk sneller in de bomen kunnen bewegen dan de zwaardere chimpansees, werken meerdere chimpansees samen, om toch een aap te pakken te krijgen. Zo’n vleesmaaltijd is een echt feest voor chimpansees. Terwijl de ‘jagers’ de buit opeten, zitten de andere groepsleden te bedelen, om ook een klein stukje vlees te krijgen. Chimpansees jagen echter maar enkele keren per jaar. In sommige streken van hun verspreidingsgebied is het zelfs nog nooit waargenomen. Het aandeel dierlijk voedsel in hun voeding is dus in ieder geval maar klein.

Familie
Chimpansees leven in groepen van 15 tot 50 dieren. Alle dieren van zo’n grote groep kennen elkaar en bewonen samen een groot gebied. Toch zijn alle leden van de groep maar zelden bij elkaar, want de meeste tijd trekken de dieren in kleinere groepjes van 2 à 6 dieren rond. Als zulke groepjes elkaar tegenkomen, sluiten ze zich vaak bij elkaar aan. Totdat ze weer – vaak in een andere groepssamenstelling – uit elkaar gaan.

Een pasgeboren chimpansee heeft nauwelijks kracht om zich aan zijn moeder vast te klemmen. De moeder ondersteunt haar kind daarom met één hand als ze loopt en klimt. Maar na een paar dagen kan het jong zichzelf wel aan moeders buik vasthouden. Later, als het ongeveer zeven maanden oud is, begint het kind op haar rug mee te rijden. Dan kan het ook al een beetje op zijn voetzolen en de knokkels van zijn handen lopen.

Jonge chimpansees zijn al heel vroeg met elkaar aan het spelen en oudere dieren aan het uitdagen. Maar ze blijven altijd veilig in de buurt van hun moeder. Het jong blijft bij zijn moeder tot het ongeveer zeven jaar oud is, daarna gaat het meer zijn eigen weg.

De jonge mannetjes zoeken als ze volwassen worden in hun eigen groep naar vrouwtjes. Maar de jonge vrouwtjes verlaten hun geboortegroep. Ze sluiten zich aan bij een andere groep. Volwassen vrouwtjes in een groep zijn dus meestal geen familie van elkaar. Ze zijn over het algemeen geen dikke vriendinnen. De mannetjes daarentegen kennen elkaar van jongs af aan. Vooral tussen broers zijn er vaak hechte vriendschappen. Ze helpen elkaar onder andere om in de rangorde een betere plek in te nemen. Dat is best wel belangrijk. Tenslotte kunnen de mannetjes met een hoge rang niet alleen het beste voedsel opeisen, maar ze zijn ook het aantrekkelijkst voor de vrouwtjes.

Chimpansees zijn bedreigd in hun voortbestaan. De belangrijkste reden is de vernietiging van de bossen waarin zij leven. De mensen hebben brandhout nodig om hun voedsel te koken en de bomen worden gebruikt in de houtindustrie. Ook wordt er veel bos gekapt voor de landbouw.

In bepaalde landen wordt ook gejaagd op chimpansees voor het vlees. Hierbij gaat het niet zozeer om de traditionele jacht, die geen bedreiging voor het overleven van een diersoort vormt. Maar de handel in ‘bushmeat’ is wèl een groot probleem. ‘Bushmeat’ betekent letterlijk ‘vlees uit het bos’. Het vlees van gorilla’s, chimpansees, bos-antilopen en veel andere regenwouddieren wordt tegenwoordig in grote hoeveelheden in de Afrikaanse steden verkocht, als luxe-produkt. Omdat chimpansees zich maar langzaam voortplanten, zijn ze een erg kwetsbare diersoort.

Wist je dat…
… chimpansees met notenkrakers werken?
Chimpansees kraken noten met erg harde schil met behulp van stenen. De noot wordt dan eerst op een grote platte steen gelegd, die zo een soort aambeeld vormt. De chimpansee slaat dan met een andere steen de noot kapot. Er zijn platte stenen gevonden die helemaal uitgesleten waren. De chimpansees hadden ze al generaties lang gebruikt! Het gebruik van gereedschap is heel bijzonder in het dierenrijk. Jonge chimpansees leren deze techniek door het notenkraken van hun moeder af te kijken. Pas op een leeftijd van ongeveer vijf jaar kunnen ze het ook zelf.

… chimpansees helemaal niet lief voor de buren zijn?
Mannetjes chimpansees lopen in kleine groepjes langs ‘de grenzen’ van hun territorium. Daarbij houden ze zich heel stilletjes, om niet op te vallen. Komen ze mannetjes van een buurgroep tegen, dan worden deze zonder pardon aangevallen. In zo’n geval kunnen er zelfs wel doden vallen.

… chimpansees hun medicijnen uit het regenwoud halen?
Als chimpansees zich niet lekker voelen, eten ze van planten die ze normaal gesproken helemaal niet lusten. Deze plantensoorten hebben geneeskrachtige werking. Buikpijn, koorts, hoofdpijn… chimpansees weten precies welke plant bij welke kwaal hoort. Handig, zo’n aap-o-theek!