Insecten zijn hartstikke mooi! Denk maar aan lieveheersbeestjes, bijen en rupsen. Maar één insect geef je het liefst zo snel mogelijk een mep: de steekmug. Wist jij dat er wel 2000 soorten steekmuggen zijn?!
Steekmuggen zijn kleine insecten en horen bij de groep insecten met twee vleugels, de ‘twee-vleugeligen’. Ze komen over de hele wereld voor. Er bestaan ook andere soorten muggen, zoals de langpootmug en de dansmug.
Lekker warm!
Steekmuggen heb je overal. De meeste soorten steekmuggen leven in de tropen, omdat ze dol zijn op vocht en warmte. Een andere naam voor een tropische steekmug is muskiet.
Jammer genoeg komen steekmuggen ook bij ons voor. In de de zomer en de herfst kun je ze zien, horen en voelen. Vooral ‘s avonds en ‘s nachts. Als het bijna winter is, zoeken ze een schuilplaats tegen de kou in kelders, holle bomen of grotten. Ze houden een winterslaap tot de zon weer schijnt.
In de woestijn en op de noordpool en de zuidpool leven ook steekmuggen. Het zijn soorten die tegen de droogte of de kou kunnen. De muggen-eitjes hebben bijvoorbeeld een extra dikke buitenlaag, zodat ze goed beschermd zijn. De eitjes barsten pas open als het in de woestijn wat natter is en op de polen iets warmer. Soms komen ze pas na tien jaar uit!
Piepklein
Als je ‘s nachts wel eens geprobeerd hebt om een vervelende prikmug te meppen, weet je het: je hoort ze heel goed, maar je ziet ze nauwelijks. Steekmuggen zijn hele kleine, dunne vliegjes. Ze zijn nog geen centimeter lang. Zie die maar eens te vinden!
De steekmug heeft één paar vleugels. Achter op de rug lijken nog twee vleugels te zitten: korte, knots-vormige kegeltjes. Dit zijn halters. Deze halters trillen mee met de vleugels. Zij houden de mug in evenwicht.
Op de grond houden zes, lange pootjes de mug staande. Boven op z’n kop zitten twee voelsprieten. Dat zijn net twee kralen-kettingen. Bij de wijfjes hebben de voelsprieten korte haren. De mannetjes hebben lange haren aan de voelsprieten, hun voelsprieten zijn net twee veren.
Bzzzoem…
Een mug herkent zijn eigen soort aan het gezoem. Je weet wel, dat ge-bzzzz… rond je hoofd! Iedere muggensoort zoemt anders. Er zijn 2000 soorten, dus ook zó veel verschillende zoem-deuntjes.
Muggen zoemen niet met hun mond, maar met hun vleugels! De vleugels trillen zo snel dat je een geluid hoort. Elke soort trilt dus met een andere snelheid.
Vampier-vrouwtjes
Muggen eten net als jij met hun mond. Ze hebben een hele lange! Maar echt eten, dat doen muggen niet. Ze krijgen geen hap door hun keel! Het enige wat ze kunnen, is drinken. Met hun lange steeksnuit zuigen ze vloeistoffen op, net als met een rietje.
De mannetjes-steekmug drinkt vruchtensappen en plantensappen. Maar het wijfje drinkt bloed! ‘s Avonds en ‘s nachts gaat zij op jacht. Ze prikt een gaatje in de huid van een dier of een mens. En zuigt dan wat bloed op. Mmm…
Steekmuggen zijn heel kieskeurig. De ene soort prikt bijvoorbeeld alleen mensen, de andere soort alleen vogels.
Water-eitje
De wijfjes-mug drinkt bloed om haar eitjes te voeden. Ze moet zich voor de ontwikkeling van haar eitjes minstens één keer voeden met bloed. Na de maaltijd gaat ze op zoek naar een plek om de eitjes te leggen. Soms legt ze er maar dertig, soms wel driehonderd!
De moeder-mug legt de eitjes op het water, waar ze in groepjes bij elkaar blijven drijven. Zout, brak of zoet water, iedere mug heeft haar eigen smaak! Je kunt de eitjes op de gekste plaatsen vinden: in voetsporen met water, in sloten, vervuilde plassen of ‘t moeras, in een regenton of in de waterbak van de hond!
Ondersteboven-larfje
Uit de eitjes komen larven. Die hangen op hun kop in het water! Dit komt doordat een larve aan de achterkant van zijn lijf een adembuis heeft. Dit is een kort pijpje waarmee de larve zuurstof krijgt. Op de adembuis groeien kleine waterafstotende haartjes, waarmee de larve zich ‘vastzet’ aan het wateroppervlak.
Als de larve schrikt, gaat-ie koppie onder. Hij zwemt dan met kronkel-bewegingen naar de bodem. Na een tijdje moet de larve toch weer terug naar boven, om adem te halen. (zie plaatje 3)
Een larve eet kleine planten-delen en piepkleine beestjes. Met een soort trillende haren op zijn wangen veegt-ie als een borstel het eten naar zijn mond.
Komma-popje
Als de larve genoeg gegeten heeft – na ongeveer een week – vervelt hij. Hij maakt daarna een soort jas om zich heen – een cocon – net als een rups. De cocon heeft de vorm van een komma! Nu noemen we de larve een pop. De pop hangt niet óp zijn kop, maar áán zijn kop aan het water-oppervlak! Met twee horentjes, om te ademen.
Een pop eet helemaal niets, maar beweegt wel! In de cocon ontstaat langzaam een mug. Na een paar dagen barst de pophuid open en komt er een steekmug naar buiten gekropen. De mug is meteen volwassen! (zie plaatje 4)
Verliefd op zoemende vleugels
Als een steekmug uit de pop komt, wil-ie zo snel mogelijk paren. En paren doe je met je eigen soort. Die is te herkennen aan het zoemgeluid. En dat maken ze dus met hun vleugels.
De mug mag daarom niet meteen vliegen, eerst moeten zijn vleugels hard genoeg worden. Ze moeten sterk zijn, om het goede vleugel-geluid te maken!
Een wijfjes-mug trilt minder snel met haar vleugels dan een mannetje. Als een mannetjes-mug te vroeg opvliegt uit de pop, trilt-ie te langzaam. Zijn soortgenoten zien hem dan aan voor een vrouwtje! Hij wordt dan gepakt door mannetjes die met hem willen vrijen. Dat gaat natuurlijk niet. Zo’n vergissing kan hem een paar poten kosten!
Als een wijfje te vroeg opvliegt, wordt ze door haar eigen soort niet herkend. Er komen dan geen mannetjes op haar af!
Mannetjes leven maar enkele dagen. Ze gaan dood na het paren, dus als ze de eitjes van het vrouwtje hebben bevrucht. Het wijfje gaat in haar eentje op reis met haar bevruchte eitjes.
Wegwijzers
Au! Dat prikt! Alweer een muggenbult. Hoe vinden die rotmuggen jou eigenlijk als ze honger hebben? Je wijst ze zelf de weg, hoor! Want met je warme lijf verwarm je de lucht om je heen. En dat voelt een mug.
Maar waarom gaat-ie dan niet op de theepot zitten? Dat komt omdat ieder mens koolstof-dioxide uitademt. Als er meer van dit gas in de lucht zit dan normaal, weet de mug dat-ie vlakbij een slachtoffer is.
Een muggenbult! Ieh, dat jeukt!
Bloed wordt dik als het buiten je bloedvaten komt. Dat heet stollen. Dat is voor jou wel fijn. Want als je een wondje hebt, krijg je een korstje. Zodat je niet leegbloedt!
Maar voor een mug is dat stollende bloed heel gevaarlijk. Stel dat-ie stikt in de klontjes bloed!
Voordat een wijfje jouw bloed drinkt, prikt ze in je huid en spuugt daarin. Het muggen-spuug zorgt ervoor dat je bloed niet kan stollen. De steekmug kan nu veilig haar buik volzuigen.
Gelukkig blijft je bloed niet stromen als de mug wegvliegt. Daar is het gaatje te klein voor. Wel krijg je een kleine bult. Dat komt omdat je niet zo goed tegen de spuug kunt. Je krijgt er de kriebels van!
Zalfjes en horren
Jij smeert je vast weleens in met smeerseltjes tegen muggenbeten. Vaak ruiken ze naar citroen. Want dat vinden muggen vies! De mug schrikt van de sterke geur of raakt in de war, zodat-ie je niet meer komt steken.
Of je moeder spant een hor voor je raam. Zo kunnen de muggen niet in je kamer komen.
Gevecht tegen de steekmug in warme landen
Je weet het zelf wel, de meeste steekmuggen zijn lastpakken voor mensen. Ze steken en veroorzaken jeukende bulten. Maar dat is niet het ergste, want de jeuk gaat vanzelf weer over.
In warme landen kunnen muggen allerlei gevaarlijke ziektes overbrengen, zoals malaria. Daar wordt dus ook véél meer gedaan om steekmuggen tegen te gaan. De mensen slapen bijvoorbeeld onder een klamboe, een muggennet. Zo kunnen de muggen ze niet stiekem steken als ze slapen. Ook worden er hele moerassen leeggepompt, zodat de muggen-eitjes kapot gaan. Een andere manier om muggen uit te roeien, is olie uitgieten op water. Olie drijft op water. Het vloeit uit tot een dunne laag op het water-oppervlak. Dit olievlies zorgt ervoor dat de larven en poppen geen adem kunnen halen en stikken. Maar dat mag niet zomaar, want het is héél slecht voor de natuur.
Wat we ook proberen, het lukt ons niet om de mug uit te roeien. Alle soorten steekmuggen bestaan nog!
Gevaarlijke muggenbeten!
Helaas blijft het na een muggenbeet niet altijd bij een bult. Sommige tropische steekmuggen kunnen gevaarlijke ziektes overbrengen. Zoals malaria.
Als een mug iemand met malaria prikt, zuigt-ie besmet bloed op. Steekt de mug daarna iemand anders, dan wordt die ook ziek.
Malaria tast je bloed aan. Je krijgt al gauw flinke koorts en voelt je heel ziek. Uiteindelijk heb je erge bloedarmoede. Gelukkig kun je met medicijnen beter worden! Ook van tevoren kun je al medicijnen nemen tegen malaria. Bijvoorbeeld als je op vakantie gaat naar een tropisch land met veel steekmuggen.
Waarom sterven er dan toch veel mensen aan malaria? Dat komt omdat veel mensen in arme landen vaak geen geld voor medicijnen hebben. Of ze herkennen de ziekte niet en denken dat een aspirientje genoeg is. Ondertussen worden ze steeds zieker, vaak tot het te laat is. En hoe meer zieke mensen, hoe groter de kans dat een mug een zieke steekt en malaria kan verspreiden. Zo kan er een epidemie ontstaan.